Zo’n drie jaar terug had ik het plan om mijn sluimerende gedachten in daden om te zetten. Ik had vanaf kinds af aan gedachten om op een cruiseboot te stappen. Langs de fjorden, mooie plekken bezoeken, uitzicht over zee. Toen ik jaren later, nooit verwacht, in de vrouwenopvang werkte met dagelijks pittige geweldcasussen en mijn vader terminaal was, sprak ik met mijn moeder af, dat ik onbetaald verlof zou opnemen als mijn vader er niet meer zou zijn om mijn droom eindelijk waar te maken. Het ruime sop, follow the sun.

Vooralsnog bleek de praktijk weerbarstiger dan mijn wens. De bedrijfsarts adviseerde me na een preventief consult om enkele dagen ziekteverlof op te nemen, omdat ze mij gestrest vond – laat nu dat net de reden zijn waarom ik er even uit wilde. Normaal zo koppig als wat, sloeg ik haar advies nu niet in de wind. Waarbij ik achteraf wel eens denk had ik maar, had ik maar, mijn eigen plan getrokken. Maar goed, dat is achteraf.

Drie jaar later; nog steeds geen fjorden gezien en geen cocktail in mijn hand, slechts behandelkamers van psychologen, agogen en psychiaters en een cocktail van voorgeschreven pillen (die ik snel heb afgezworen). Wie heeft deze plot bedacht? Corona maakt het natuurlijk ook niet gemakkelijker om nu op de boot te stappen. Maar uitstel is geen afstel, wat mijn plannen betreft. Om het hoofdstuk te herschrijven, ga ik (hoe dan ook) op cruisevakantie. Promised.

Ik begin klein om langzamerhand deze doelstelling te behalen. Wat doet het met me om weer te reizen? Kan ik die prikkels eigenlijk wel aan? We zijn als gezin onlangs in Noordwijkerhout geweest. Kinderen vakantie, de dakkoffer geïnstalleerd. Lekker uitwaaien als gezin, maar af en toe ook een moment pakken om even alleen te lopen. Zo liep ik over het strand en zag in de verte een boot, aan de horizon. Het triggerde mijn wens om straks met de boot weg te gaan. Ik moet een keer actie ondernemen om het verhaal een andere wending te geven. Het streven is er, de datum moet nog gepland worden.

Klara

Ik ben even tot rust gekomen daar langs de rollende golven; ik kon zelf even genieten van andere mensen op afstand en realiseerde mij in een fractie van een moment dat als mensen spelen, ze uitermate kwetsbaar zijn.

Mijn dochter koos met zorg een boek uit bij de plaatselijke boekhandel, dat over kwetsbaarheid gaat. Om met de literaire deur in huis te vallen; Het is het mooiste boek wat ik in tijden heb gelezen – enigszins voorbarig, want ik heb het nog niet helemaal uit. Maar dat stel ik bewust uit, omdat ik bang ben dat anders het magische moment voorbij is en ik eigenlijk gewoonweg niet wil dat het eindigt. Ken je dat gevoel dat je wil dat iets niet eindigt? Dat had ik ook bij dit boek.

Klara en de zon is geschreven door de Japanse schrijver Kazuo Ishiguro, die zich niet onterecht een Nobelprijs winnaar mag noemen. Hij beschrijft het zieke meisje Josie, dat een Kind Vriendelijke robot krijgt die haar (en haar omgeving) moet ondersteunen. Deze robot Klara is hoogintelligent en is uiterst nieuwsgierig om de wereld te leren kennen. De robot, zonder teveel te verraden, leert steeds meer bij over de omgeving en menselijk gedrag. Naarmate de kennis toeneemt, neemt ook de angst voor het onbekende toe, angst voor verlies. Geliefde mensen die je om je heen hebt, wil je niet verliezen.

Het is zelfs zo dat de moeder van Josie een manier zoekt, waarbij haar dochter als ze zou sterven, kan voortleven door Klara in te zetten. Ze vraagt Klara Josies gedrag en gedachtegang ‘klinisch’ te observeren om haar te kopiëren en later haar leven voort te zetten als de ziekelijke Josie zou sterven.

De robot kan observeren en leren maar kan deze het hart van een mens doorgronden? In de roman heeft de gescheiden vader een gesprek met Klara. ‘Laat me je dan iets anders vragen. Laat me je dit vragen. Geloof je in het menselijk hart?’…’Denk je dan niet dat je, om Josie echt te leren kennen, niet alleen zou moeten leren wat haar hebbelijkheden zijn maar ook wat er diep in haar binnenste zit? Zou je dan haar hart niet moeten leren kennen?’ De vader vergelijkt hart met meerdere kamers. ‘Maar stel dan dat je een van de kamers binnenliep’, zei hij. ‘en daarin een andere kamer ontdekte. En in die kamer weer een andere kamer. Kamers in kamers in kamers. ‘….’Zouden er, hoelang je ook door die kamers dwaalde, niet altijd andere zijn die je nog niet was binnengegaan?’ (pag.251 en 252 Klara en de Zon, K.Ishiguro)

Een van de thema’s in het boek gaat over het menselijk leed, Klara probeert dat op haar mannier te verhelpen, maar mensen blijven eenzaam en onbeholpen (en manipulatief). De oplossing om Josie beter te maken is een afspraak te maken met de zon, een magisch realistische manier van denken. Het zonlicht voedt de accu van de robot, dus zal het ook werken bij haar Josie. Al moet ze voor deze oplossig zichzelf als robot opofferen…

Robotisme

Wat raakt mij zo, buiten het feit dat ik mij weer eens kan concentreren om een boek te lezen? Ik voelde me lange tijd als een robot, tijdens en vlak voor mijn depressie. Dienstbaar zijn voor de ander, door maar te zorgen, maar niet voor mezelf zorgen. In te leven in de ander, zodanig dat ik uiteindelijk mezelf steeds meer verloor. En ja, het boek kent een melancholisch einde. Ik kon het uiteindelijk niet laten om het boek toch uit te lezen. Ik moest het weten, tijdens het schrijven van deze blog. Hoe loopt het af?

Ik zou eigenlijk ook wel een Kind Vriendelijke robot willen hebben, die leert en adviseert door goed te observeren en de best mogelijke gedragingen te filteren. (Misschien komt het wel doordat Ishiguro een karakter introduceert dat menselijk gedrag vertoont in een integere vorm, wat mij zo trekt). Mensen daarentegen zijn vaak te wispelturig in hun denken. We denken alles te weten en raken uitgekeken op de dingen die eerst zo belangrijk waren.

SPOILER ALERT!!! SPOILER ALERT!!! Als je het boek nog zou willen lezen, skip dan snel weg:

de robot eindigt op de schroot, mijmerend over alle mooie dingen die ze heeft meegemaakt met Josie en haar familie. Niets is voor eeuwig. Niets is onvervangbaar.